از محوری ترین مسایل دفاعی کشور, دشمن شناسی است. با شناخت دشمن می توان احتمال پیروزی و یا شکست را مشخص کرد و به ایجاد زمینه های دفاعی همت گماشت.
در عرصه مسایل سیاسی و اجتماعی نیز دشمن شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از مهمترین عوامل در تإمین امنیت فردی و اجتماعی محسوب می شود. برهمین اساس بخش عظیمی از آیات قرآن کریم به معرفی دشمن اختصاص یافته است.
در سیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(علیهم السلام) نیز به دشمن شناسی توجه بسیار شده است. و در میان معصومین, رفتار حضرت علی(ع) با دشمنان از همه درس آموزتر است. علی(ع) با توجه به شرایط زمانی و شیوه حکومتش با دشمنانی روبرو بود که پیامبر(ص) و دیگر ائمه(علیهم السلام) با آن روبرو نشدند.
کسانی که سابقه درخشانی در خدمت به اسلام داشتند; انسان هایی که اهل عبادت و شب زنده داری بودند ولی از روح تعالیم اسلام بی خبر بودند از این گروه های معارض به شمار می آیند.
علی(ع) با نفاق پنهان روبرو بود; دشمنانی که مقابله با آن ها به مراتب سخت تر از مبارزه با نفاق آشکار است. حضرت علی(ع) در حکومت پنج ساله خود با سه جریان مخالف روبرو شد: ناکثین, قاسطین و مارقین.
بررسی و شناخت عملکرد این سه گروه مخالف و مواضع آن حضرت, در برابر آن ها, می تواند نقش بسیار مهمی در آگاهی از شیوه برخورد با دشمنان داشته باشد.
به عبارت دیگر, تبیین اندیشه های امیرالمومنین علی(ع) در زمینه شناخت دشمن به ما کمک می کند تا در اصلاح روش و سلوک خود به منظور مقابله با دشمنان انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی به شکل آگاهانه تری اقدام نماییم.
اهمیت دشمن شناسی
شناخت دشمن از ضروریات اولیه هر مبارزه است و از طریق آن می توان بقای خود و جامعه را تضمین کرد. در طول تاریخ جوامع, تمام شکست ها ناشی از بی توجهی به دشمن بوده است.
امروز, قدرت های بزرگ با ایجاد سازمان ها و تشکیلات اطلاعاتی و جاسوسی و اختصاص بودجه های کلان برای این مراکز, تلاش می کنند تا دشمنان بالقوه و بالفعل خود را شناسایی کنند و قبل از آنکه نقشه دشمنان کارساز شود آن ها را درهم شکنند. این تشکیلات در تصمیم گیری و برنامه ریزی های اساسی این دولت ها نقش مهمی دارند.
در مکتب رهایی بخش اسلام نیز درباره شناخت دشمن, توصیه های فراوان شده است.
صفات دشمنان از دیدگاه قرآن
قرآن کریم نیز به شناخت دشمن, برای حفظ و سلامت جامعه سفارش کرده و در قالب داستان های عبرت آموز به معرفی دشمنان توحید در اشکال گوناگونی چون شیطان شناسی, منافق شناسی, طاغوت شناسی و کفار و مشرکان اشاره می کند.
قرآن شناخت اهداف دشمنان اسلام و جامعه اسلامی را از حساس ترین وظایف مسلمانان عنوان می کند. مهمترین ویژگی دشمنان اسلام از نظر قرآن, پیمان شکنی آن ها است. قرآن کریم در این زمینه می فرماید:
((کیف وان یظهروا علیکم لایرقبوافیکم الا و لاذمه. چگونه (پیمان مشرکان
ارزشی دارد) در حالی که اگر بر شما غالب شوند نه ملاحظه خویشاوندی با
شما را می کنند و نه پیمانی را (پایبند هستند).
قرآن دشمنان اسلام را دارای خصلت های ناپسندی نظیر نژادپرستی, قانون شکنی, خوی استکباری و... می داند. در آیه پنجم سوره حجر و در آیه 96 سوره بقره یکی از ویژگی های دشمنان اسلام دنیاپرستی عنوان شده است.
در آیه 54 سوره نساء و آیه 105 سوره بقره حسادت و بدخواهی یکی دیگر از خصلت های ناپسند دشمنان شمرده شده است.
همچنین در آیه 100 سوره اسرإ و آیه 53 سوره نسإ و آیه های 75 و 119 سوره آل عمران و آیه 74 سوره نساء و آیه 175 سوره آل عمران و آیه 71 سوره طه و آیه 22 سوره انفال تنگ نظری, خیانت, خشم و کینه, شیطان صفتی, خود را قیم مردم دانستن, و بالاخره بی شعوری از خصلت های ناپسند دشمنان اسلام محسوب شده است.
قرآن در جای دیگر خطر دشمن را چنین بیان می کند:
((اگر (دشمنان) برشما دست یابند همچنان با شما دشمن اند و دستان شان (به زور) و زبان هایشان (به تبلیغات) به بدی به سوی شماباز است و دوست دارند کافر شوید و از ارزش های خویش دست بردارید.))
دشمن شناسی در روایات
همچنین درباره لزوم شناخت دشمن احادیث فراوانی از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(علیهم السلام) وجود دارد که به پاره ای از آن ها اشاره می کنیم:
پیامبر(ص) درباره ضرورت شناخت دشمن می فرماید:
((إلا و ان إعقل الناس عبد عرف ربه فإطاعه و عرف عدوه فعصاه))
آگاه باشید, عاقل ترین مردم کسی است که خدایش را بشناسد و از او پیروی کند,
و دشمن را نیز بشناسد و آنگاه نافرمانیش نماید.
در حدیثی دیگر پیامبر(ص) می فرماید:
((مردم اگر به ده چیز شناخت پیدا کنند, سعادت دنیا و آخرتشان تامین است, که یکی از آن امور شناخت ابلیس و یاورانش می باشد.))
دشمن شناسی در نهج البلاغه
حضرت علی(ع) در نهج البلاغه شناخت دشمن را رمز بینش معرفی می کند و می فرماید:
واعلموا انکم لن تعرفوا الرشد, حتی تعرفوا الذی ترکه ولن تإخذوا بمیثاق الکتاب حتی تعرفوا الذی نقضه و لن تمسکوا به حتی تعرفوا الذی نبذه...;
((و بدانید که رشد نمی یابید مگر که ترک کنندگان آن را بشناسید و هرگز به کتاب خدا چنگ نمی زنید, مگر که فرو فکننده آن را چنانکه باید, شناخته باشید.))
علی(ع) ماهیت دشمنان اسلام را چنین معرفی می کند:
((به بالا دست خود نافرمان, به زیر دست ستم کننده, و با ستمکار هم دست اند. ))
آن حضرت درباره مکر و حیله دشمن می فرماید:
((کن للعدو المکاتم إشد حذرا منک للعدو المبارز))
((از دشمن پنهان بیشتر از دشمن آشکار برحذر باش))
نیز در جای دیگر به عدم غفلت از دشمن و پرهیز از کوچک شمردن آن سفارش کرده و می فرماید:
((لاتستصغرن عدوا و ان ضعف))
((هرگز دشمنی را کوچک مشمار, هر چند ضعیف باشد)).
همچنین می فرماید:
((آفه القوی استضعاف الخصم))
((آفت قدرتمند ضعیف شمردن دشمن است.))
کلمات کلیدی :
:: برچسب‌ها:
